MIASTA DLA LUDZI - JAN GEHL

Joanna Grzelak

Martyna Banaszczyk

Literatura:

1. Jan Gehl: „Życie pomiędzy budynkami”.

2. Jan Gehl: „Cities for people”.

3. Michael Dobbins: “Urban Design and People”.

“Najpierw kształtujemy nasze miasta, potem one kształtują nas”.

„First we shape our cities – then they shape us”.

                    Jan Gehl, “Cities for people”

“We shape our buildings; thereafter they shape us”.

                    Winston Churchill

Film “Zurbanizowani”- Jan Gehl opowiada o przekształceniach Kopenhagi- jak został przekształcony ruch uliczny. Wcześniej Kopenhaga była dobrym przykładem okresu modernizmu.

Istnieje pewna rozbieżność pomiędzy pojmowaniem urbanistyki w Polsce a pojmowaniem urbanistyki na zachodzie Europy. W Polsce mówi się o urbanistyce, o projektowaniu miast, o gospodarce przestrzennej, o wszystkich tego rodzaju zjawiskach. U nas urbanistyka to pojęcie bardzo szeroko rozumiane, natomiast na zachodzie urbanistyka dzieli się na dwa osobne pojęcia: urban design i urban planning. Planowanie miast i design miast u nas oznacza to samo. Na zachodzie to dwie osobne dyscypliny.

Jan Gehl w swoich książkach udowadnia, jaki może być wpływ środowiska zurbanizowanego na życie społeczne ludzi, którzy te miejsca zamieszkują. Udowadnia to w różnej skali, np. obecność różnic kulturowych.

3 typy aktywności pozadomowej wg Gehla:

• Działania konieczne mniej lub bardziej obowiązkowe- funkcjonalne, które wykonujemy, ponieważ są mniej lub bardziej obowiązkowe, np. chodzenie na uczelnie, pójście po zakupy, odebranie dzieci ze szkoły, odwiedziny rodziny. Ten typ działań będzie obecny zawsze, mimo że tego nie chcemy lub jest to trudne to i tak te działania będziemy musieli wykonać. Aktywności konieczne nie zmieniają się w zależności od formy środowiska
• Działania opcjonalne takie, które zachodzą jeśli zaistnieje chęć, a czas i miejsce na nie pozwalają- rekreacyjne, np. pójście na przechadzkę, posiedzieć na ławce w parku; te działania niekoniecznie muszą być związane z aktywnością społeczną.
• Działania społeczne takie, które zależą od obecności innych osób w przestrzeniach społecznych; wyróżniamy kontakty:
• pasywne, czyli takie, gdzie nie wchodzimy w interakcję, np. obserwacja,
• aktywne, czyli takie, gdzie wchodzimy w interakcję, np. rozmawiamy z kimś, zaprzyjaźniamy się.

- fizyczna forma przestrzeni zewnętrznej może sprzyjać lub uniemożliwiać możliwość spotkania;

- obecność innych ludzi, aktywność wydarzenia, inspiracja i stymulacja wspólnie tworzą jedną z najważniejszych wartości przestrzeni publicznych (pojawia się to m.in. w definicjach związanych z równoważonym rozwojem).

W miastach, gdzie warunki fizyczne nie sprzyjają realizacji działań opcjonalnych lub społecznych- mamy do czynienia tak naprawdę z dwoma bardzo krańcowymi formami funkcjonowania ludzi:

- samotność, izolacja, gdzie ludzie wychodzą na zewnątrz tylko po to, by spełnić jakiś konkretny cel, działanie konieczne;

- funkcjonowanie w ramach rodziny, przyjaciół, gdzie trzeba się koniecznie umówić.

Nie ma takiego czegoś, co dzieje się pomiędzy. Brak tej całej sfery aktywności społecznej, która jest pomiędzy, gdzie istnieje możliwość kontaktów mniej formalnych, pozbawia możliwości poznania nowych osób. Funkcjonowanie w nowych grupach społecznych jest nam bardzo potrzebne, ponieważ podnosi nasz poziom zadowolenia, szczęścia, a nawet kreatywności. W sytuacji, gdy nie ma sfery pośredniej, wiele osób skazanych jest na izolację.

Koncepcja różnych stopni intensywności kontaktu:

wysoka intensywność

 

                                           rodzina
                                           bliskie przyjaźnie

                                           przyjaciele

                                           znajomi

                                           przypadkowe kontakty

                                           kontakty pasywne (formy obserwacji)

niska intensywność

Możliwość obserwacji zaspokajane przez kontakty na dolnym szczeblu relacji pozwala na:

- kontakt na skromnym poziomie,

- możliwy punkt wyjścia dla kontaktów na innych poziomach,

- możliwość podtrzymania już nawiązanych kontaktów,

- źródło informacji o życiu społecznym w zewnętrznym świecie,

- źródło inspiracji, okazja do stymulowania doświadczeń.

Brak tego zbioru kontaktów skutkuje izolacją społeczną lub wyłącznie kontaktami wymagającymi bardziej osobistego zaangażowania, np. zabawa o charakterze nieformalnym.

Ludzie są „zwierzętami społecznymi”- mają potrzebę przyłączania się do ludzi, bycia wśród innych. Stąd, jeżeli gdzieś pojawia się jakaś forma aktywności, pojawiają się kolejni ludzie i to miejsce zaczyna być coraz bardziej oblegane, popularne.

Gehl mówi o życiu między budynkami jako czymś, co jest szczególnie atrakcyjne.

• Doświadczenie obecności innych jako okazja do intelektualnych stymulacji, dzięki obserwacji, kontaktom, nabywaniu doświadczeń.
• „Ludzie przychodzą tam, gdzie są ludzie”- skandynawskie powiedzenie.
• Życie między budynkami jest jedną z największych atrakcji miejskich.

Zbyt niskie gęstości zaludnienia mogą stać się przyczyną tego, że np. nie będzie wystarczającej ilości dzieci na podwórku, żeby te dzieci chciały się tam bawić- nie będzie z kim.

Struktura społeczna miasta:

• Dla uzyskania należytego poziomu relacji społecznych oraz dla wspierania poczucia wspólnoty i identyfikacji z miejscem należy wspierać układy, które promują hierarchiczność miejsc spotkań i życia codziennego, jednocześnie w czytelny sposób określając granice poszczególnych poziomów.
• Ważnym czynnikiem jest odpowiednia gęstość zabudowy i właściwa skala przestrzeni miejskich:

1) Publiczne.

2) Półpubliczne.

3) Półprywatne.

4) Prywatne.

Ludzie, którzy mieszkają w takim miejscu, traktują większy obszar jako swój własny. Jest to ważne, ponieważ brak więzi z miejscem, brak poczucia swojskości jest postrzegane jako problem i byśmy chcieli, żeby ludzie nie niszczyli, traktowali jako własne, uznawali siebie za współgospodarzy, żeby brać na siebie odpowiedzialność.

Gehl w swojej książce podejmuje bardzo intensywną krytykę miasta modernistycznego- wg niego najlepiej, gdyby ludzie jeździli tylko rowerami, zwraca uwagę na monokulturę funkcjonalną (uważa, że obniża to funkcjonowanie różnych miejsc, w różnych przedziałach czasu), na niską gęstość zabudowy, a w związku z tym na niską gęstość użytkowania terenu i skutki, jakie z tego mogą wynikać, zwraca uwagę na skalę przestrzeni publicznej

Miasto modernistyczne- miasto dla samochodów.

Miasto tradycyjne- miasto dla ludzi.

Proksemika wg Gehla:

- dystans intymny,

- dystans społeczny.

Te dystanse są zdecydowanie mniejsze niż te, które są obecne między blokami w większości osiedli modernistycznych szczególnie tam, gdzie zabudowa jest wysoka i gdzie te odległości między budynkami są zdecydowanie za duże.

Gehl również krytykuje wykorzystanie dominację ruchu kołowego samochodów w miastach.

Teoria proponowana przez Jana Gehla- koncentracja na bryłach budynku, nie zastanawiał się przestrzenią pozytywową, rozumianą jako substancja życia miejskiego- to było odwrócenie pewnego myślenia w kategoriach tradycyjnych i modernistycznych.

Miasto tradycyjne oferuje kompletnie odwrotne rozumienie kwestii projektowania miasta.

Gehl proponuje rozwiązania problemu przez przekształcenie przestrzeni publicznych przez zwiększenie obecności pieszych i rowerzystów- zaczyna odnosić to coraz większe sukcesy, ale nie jest to metoda uniwersalna.

„Podniesienie jakości przestrzeni fizycznej, uczynienie jej bardziej przyjazną wpływa na ilość osób korzystających z tej przestrzeni, na to jak długo trwa indywidualna aktywność, oraz jakie rodzaje aktywności mogą tam zaistnieć”- celem tego myślenia jest przekształcenie miast, powrót życia do miast.

Zaczęto dostrzegać pewien problem. Po wielu latach rozwoju tego myślenia modernistycznego, które było związane z rozwojem technologii, transportu indywidualnego, strefowania, zauważono, że to wcale nie jest takie idealne- jest brzydko i nikt tam nie chce przebywać, ludzie po prostu zaczynają uciekać- miasta stają się coraz bardziej rozległe.

Przykłady przekształconych miast:

- San Francisco (zamknięto ruch kołowy),

- Manhattan (podwojenie ruchu rowerowego),

- Brighton (przekształcenie New Road w ulicę pieszą, wzrost ruchu pieszego o 62%),

- Broadway (zamknięcie ruchu kołowego w obszarze Times Square i Herald Square),

- Kopenhaga (priorytet to ruch pieszy i rowerowy; ulica Nyhavn i nadbrzeże rzeki Arthus).

Gehl dużo pisze o tym jak kształtować krawędź przestrzeni publicznej po to, aby uzyskać jak najlepsze działanie tej przestrzeni. Nie tylko Gehl o tym wspomina. Można to również znaleźć w pismach antropologicznych- krytyka przestrzeni modernistycznych.

Miejsce publiczne działa wraz z wnętrzami budynków do niej przylegających- dlatego jest bardzo istotne, żeby istniały otwory i to, jak ta krawędź jest kształtowana.

Ułatwianie kontaktu:	Utrudnianie kontaktu:
- brak ścian - małe odległości - mała prędkość - jeden poziom - orientacja twarzą w twarz	- ściany - duże odległości - duża prędkość - wiele poziomów - orientacja plecami

Średnie prędkości wg Gehla: ludzie- 5km/h, rowerzyści- 18km/h, biegacze- 11km/h- są to prędkości, które pozwalają na pierwsze obserwacje, podejmowanie jakiś kontaktów.

Wenecja jako miasto piesze- o prędkości właściwej.

Gehl w Kopenhadze pokazuje przykłady, jako pewien ideał, sposób funkcjonowania ścieżek rowerowych- ścieżki „odgrodzone” parkingami dla aut.

Segregacja ruchu pieszego i kołowego:

- Radburn, New Jersey,

- Los Angeles, California,

-Delft, Holandia,

- Wenecja, Włochy- miasto idealne dla Gehla- aut nie ma wcale.

Pozytywne definicje: gromadzić, integrować, zapraszać, otwierać, zwiększać- różne formy transportu, aktywności, różnych ludzi, o różnych porach dnia- po to, by ulica miała szansę stać się miejscem, w którym coś będzie się działo- taka przestrzeń jest traktowana jako bardziej bezpieczna.

Negatywne definicje: rozpraszać, segregować, odpychać, zamykać, ograniczać.

Ośrodkiem tego układu każdorazowo jest ulica- to coś, o co należy dbać i szukać wzmacniania życia społecznego.

Przykłady przestrzeni styku pomiędzy ulicą a samym obiektem biurowym:

- ulica handlowa w Camden, Londyn,

- dom mieszkalny w Pekinie,

- chińska ulica handlowa,

- Montreal, Sydney,

- norweskie budynki mieszkalne- miękkie i twarde krawędzie.

Ludzie muszą wiedzieć kto i za co jest odpowiedzialny.

Przestrzenie publiczne, półpubliczne itd. powinny być jasno sprecyzowane.

Jak ludzie postrzegają zmysłami- głównie wzrok.

Gehl jest przeciwnikiem wysokich budynków mieszkalnych- niższe budynki są bezpieczniejsze- możliwość kontaktu wzrokowego.

Kształtowanie krawędzi- pewna forma kontynuacji, co znajduje się pomiędzy wnętrzem a na zewnątrz.

Żeby zapewnić aktywną fasadę:

- odpowiednia skala zabudowy i jej rytm,

- transparentność- istnienie otworów okiennych,

- ważne, żeby to, co tam się dzieje, oddziaływało mocno na zmysły,

- wymieszanie funkcji,

- sposób kształtowania detalu oraz obecność różnych faktur, które wpływają na naszą percepcję i chęć przebywania na zewnątrz,

- fasady wertykalne bardziej sprzyjają z poziomu obserwacji pieszej podniesieniu atrakcyjności przestrzeni.

Studium odnoszące się do aktywności 17 wybranych ulic. 2 czynniki podlegające badaniu:

1) Ilość czasu spędzana tam.

2) Częstotliwość zatrzymywania się- czy ludzie tylko szli, czy przystawali czasem.

Gehl definiuje kilka warunków, żeby przestrzenie prawidłowo funkcjonowały:

- miejsca aktywne,

- miejsca przyjazne,

- miejsca oferujące wymieszane zagospodarowanie,

- nie powinny być nudne.

PODSUMOWANIE:

Ochrona	Ochrona przed ruchem i wypadkami, poczucie bezpieczeństwa: - ochrona dla pieszych - eliminacja obawy przed ruchem	Ochrona przed przestępstwami i zagrożeniami, poczucie zagrożenia: - ożywione funkcje dzienne i nocne - dobre oświetlenie	Ochrona przeciw nieprzyjaznym doświadczeniom zmysłowym: - wiatr - deszcze/śnieg - zimno/ciepło - zanieczyszczenie - kurz/hałas/oślepiające światło
Komfort	Możliwość poruszania się pieszo: - miejsce dla spacerów - brak przeszkód - dobre powierzchnie - dostępność dla wszystkich - interesujące fasady	Możliwość zatrzymywania się: - efekt krawędzi/atrakcyjne strefy dla zatrzymania się, - wsparcie dla stania	Możliwość siedzenia: - strefy dla siedzenia - wykorzystanie pozytywów: widok - słońce, ludzie - dobre miejsca dla siedzenia - ławki dla odpoczynku
	Możliwość obserwacji: - właściwe dystanse obserwacji - niezakłócone linie obserwacji - interesujące widoki - oświetlenie	Możliwość rozmowy i słuchania: - niskie poziomy hałasu - meble miejskie, które dostarczają okazji do rozmów	Możliwość zabawy i ćwiczeń: - zaproszenie do kreatywności, aktywności fizycznej, ćwiczeń i zabawy - aktywność dzienna i nocna - aktywności letnie i zimowe
Zadowolenie	Skala: - budynki i przestrzenie zaprojektowane w skali człowieka	Możliwość cieszenia się pozytywnymi aspektami klimatu: - słońce/cień - ciepło/chłód - wiatr	Pozytywne doświadczenia zmysłowe: - dobry design i detal - dobre materiały - przyjemne widoki - drzewa, roślinność, zbiorniki wodne